Gwara warszawska – wprowadzenie

          Dzisiaj chciałabym zacząć od ciekawego pojęcia – dialektologii. Zajmuje się ona badaniem gwar i dialektów. Ma ona związek z gwarą warszawską, o której trochę opowiem. 

            Gwary są odmianą języka ogólnego, którym wszyscy posługujemy się niezależnie od miejsca zamieszkania. Różnią się tym, że są językami specjalnymi, które są charakterystyczne dla danej grupy zawodowej lub środowiskowej w danych okolicznościach. Różnice między językiem ogólnym pojawiają się głównie w zakresie słownictwa. Ważne, abyśmy pamiętali, że język danej społeczności jest bardzo zróżnicowany, wpływa na niego wiele czynników np. układ klasowy. Gwary społeczne powstają i tworzą się na skutek relacji między ludźmi w danym otoczeniu. Mogą być oni związani wspólną pracą np. aktorzy, ale też inną działalnością społeczną np. mieszkańcy jednej dzielnicy.

         Przez to, że zjawisko ,,gwary warszawskiej” jest tak zróżnicowane i wielopłaszczyznowe, sprawia problemy ze swoim naukowym określeniem. Dlatego posłużę się definicją prof. Doroszewskiego, że jest to taki sposób wypowiadania się, który odbiega od ogólnie przyjętego konwenansu językowego-stylistycznego¹. Aby było nam łatwiej wyobrazić sobie ogrom tego pojęcia, pod tekstem zamieszczam schemat gwary warszawskiej stworzony przez Bronisława Wieczorkiewicza w książce Gwara warszawska dawniej i dziś². 

          Jako mieszkanka Warszawy byłam bardzo zdziwiona po zapoznaniu się z tą lekturą, jak wiele jest form gwary naszego miasta-stolicy. Myślałam, że uwzględnia się tylko język mieszkańców poszczególnych dzielnic lub rejonów. A jest to dopiero początek góry lodowej! Gwara warszawska jest bowiem zróżnicowana zarówno pod względem terytorialnym, ale i środowiskowym. Jest to naturalne zjawisko, zwłaszcza dla wielkich miast europejskich. 

       Warszawa ma bogatą historię, podłoże kulturowe, polityczne i społeczno-gospodarcze. Wszystkie te elementy mają swoje odzwierciedlenie w odrębnej mowie miasta. Warszawa bowiem ciągle rozwija się, a przez to też jej gwara. Szczególnie widać wywarte zmiany w języku na Woli czy Pradze Południe. W szeregu dzielnic na przestrzeni lat postać gwary w różnych miejscach zaczęła się rozwijać samodzielnie. Zwłaszcza przez ciągłe przyłączenia coraz to nowych terenów podmiejskich, które zaczęły tworzyć nowe dzielnice o odmiennym charakterze.

                                                                                                                         S.

                                                                                                                        

Bibliografia:

1 Por. Witold Doroszewski, Rozmowy o języku, t. IV, Warszawa 1948, s.11.

2 Zob. Bronisław Wieczorkiewicz, Gwara warszawska dawniej i dziś, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968, wydanie drugie, rozszerzone.